سیری در معارضات ادبیات متعهد اهل بیت (ع) (به همراه تحلیل محتوایی برخی از مهمترین معارضات آن)

معارضه یکی از فنون ادبی است و به شعر یا نثری گویند که در تقلید از اثر شاعر یا نویسنده دیگر پدید آید. البته این فن بیشتر در شعر ظهور یافته است. یکی از ویژگی های معارضه در شعر، همسانی در بحر، حرف روی و موضوع با شعر شاعر مورد نظر است که برخی، این اتحاد را تنها در وزن یا قافیه و یا موضوع رعایت می کنند و از مقید شدن به دیگر جنبه های آن خودداری می نمایند. برخی، معارضه را به دو نوع تقسیم کرده اند: 1- معارضه معاکسه، که در این نوع معارضه، شاعر به نقض مضمون شعر شاعر اول می پردازد و در جهت مخالفت و رد و انکار آن، شعر خود را می سراید. 2- معارضه مجارات، که می توان گفت همان استقبال در زبان فارسی است. این نوع معارضه به دلیل شیفتگی، علاقه به تقلید و ... پدید می آید. ادبا و شعرا در دوره های مختلف ادبیات، از دوره جاهلی تا دوره معاصر این فن را مورد توجه خود قرار داده و به آن پرداخته اند. در حوزه ادبیات متعهد اهل بیت (ع) این فن – هم به شکل معارضه معاکسه و هم به شکل معارضه مجارات – در بین اشعار شعرای بسیاری به چشم می خورد. در این رساله سعی نموده ایم معارضاتی را که به شیوه معاکسه در حوزه ادبیات متعهد پدید آمده و در کتب مختلف و منابع گوناگون از صدر اسلام تا دوره معاصر موجود است، گردآوری نماییم، سپس به شرح و توضیح دو مورد از مهمترین آن ها یعنی معارضه صفی الدین حلی با ابن معتز و علامه بحر العلوم با مروان بن ابی حفصه، بپردازیم.